บ้านแม่แดง

 " บ้านแม่แดง " 

อดีตร้านเกากี่ที่รุ่งเรือง สร้างเมื่อปี พ.ศ. 2461 ( หลังสะพานรัษฏาภิเศก เพียง 1 ปี ) ตั้งอยู่บนถนนตลาดจีน ( กาดกองต้าลำปาง ) เจ้าของชื่อนายเกา แซ่ฮ้อ สมรสกับแม่แดง พานิชพันธ์ ( เป็นบุตรของนางหมา เป็นคนคลองตาล สวรรคโลก จังหวัดสุโขทัย )

มีบุตรชื่อ นายบุญเที่ยง พานิชพันธ์ กับนางปทุม มหาวรรณ
นายบุญเที่ยง พานิชพันธ์ เคยเป็นเลขาฯจอมพลสฤษส์ ธนะรัชต์ ต่อมาได้เป็นเอกอัครชทูตกงศุลใหญ่ประจำฮ่องกง เสียชีวิตเมื่อปี 2514 สิริอายุได้ 53 ปี
นางปทุม พานิชพันธ์ ( มหาวรรณ ) เป็นบุตรของพ่อเลี้ยงชื่น -แม่เลี้ยงตุ่นแก้ว มหาวรรณ บ้านอยู่ตลาดก๊าวจาว เกิดเมื่อ 31 ม.ค.2466
เสียชีวิตเมื่อ 21 ส.ค.2556 สิริอายุได้ 91 ปี เป็นเพื่อนซี้กับแม่เลี้ยงบุญถึง สินานนท์ แห่งบ้านสินานนท์ ( เกิดวันเดียวกัน )
นายบุญเที่ยง พานิชพันธ์ กับนางปทุม พานิชพันธ์ มีบุตรธิดา 2 คน
1. นายวิถี ( บุญทิวา) พานิชพันธ์ เกิดเมื่อวันที่ 9 มีนาคม พ.ศ. 2489 สมรสกับ รศ.ดร.สุคนธ์ พานิชพันธ์
มีบุตร 2 คนคือ นายภูริน พานิชพันธ์ และ นายภูเบ็ง พานิชพันธ์
2. นางทัศนีย์ ( ผาสุข ) พานิชพันธ์

บ้านแม่แดงหลังนี้คือร้านเกากี่ ซึ่งนายเกา แซ่ฮ้อ สะสมทุนมาจากการทำงานสร้างทางรถไฟกับนายช่างเยอรมัน จนสามารถเปิดเป็นร้านสรรพสินค้าขายเสื้อผ้าและข้าวของเบ็ดเตล็ดต่างๆ ที่นับได้ว่าทันสมัยมากในสมัยนั้น ตลอดจนของใช้จากกรุงเทพฯ และนำเข้าจากต่างประเทศ จึงมีแรงดึงดูดใจให้ลูกค้าที่มีฐานะร่ำรวยทุกระดับชั้น ตั้งแต่เจ้านายฝ่ายเหนือ พวกฝรั่งจากบริษัททำไม้ รวมไปถึงคนมีฐานะทั่วลำปางมาจับจ่ายซื้อของที่ร้านแห่งนี้ อีกทั้งยังถือว่าเป็นเจ้าหนี้รายสำคัญของคุ้มหลวงเจ้านายลำปาง ( ขายของที่หลุดจำนำจากเจ้า ) ภายหลังนายเกา แซ่ฮ้อ ได้ถึงแก่กรรม แม่แดง พานิชพันธ์ ก็ดำเนินกิจการต่อมาด้วยตัวเอง โดยล่องเรือขึ้นล่อง ลำปาง-กรุงเทพฯ เป็นประจำ รวมทั้งยังเดินทางไปค้าขายต่างจังหวัดอยู่บ่อยๆ จนจัดได้ว่าเป็นคนมีฐานะดีคนหนึ่งของย่านตลาดจีน มีทรัพย์สินและที่ดินมากมาย

บ้านแม่แดง มีลักษณะอาคารเป็นอาคารพาณิชย์และพักอาศัย ค.ส.ล.2 ชั้น จำนวน 3 คูหา หลังคารูปทรงปั้นหยามีหลังคายื่นมาออกคลุมระเบียงอีกชั้นหนึ่ง เป็นเรือนแบบยุโรปรุ่นแรกที่แพร่หลายเข้ามาในเมืองไทย มีลักษณะมุงหลังคาด้วยกระเบื้องหางว่าว หลังคาสอบเข้าหากันแบบพีระมิดมีสันหลังคา ไม่มีหน้าจั่ว
ด้านหน้าอาคารมีทางเดินขึ้นด้านหน้าตลอดแนวอาคาร ประตูทางเข้าบ้านเป็นบานเฟี้ยมไม้บานทึบเหนือประตูเปิดเป็นช่องลมระบายอากาศไม้ซี่ห่างมีแผงตาข่ายปิดทับด้านหน้า ติดป้ายชื่อบ้านว่า บ้านแม่แดง ห้องกลางจะมีลูกกรงเหล็กโปร่งเตี้ยครึงหนึ่งของประตูปิดไว้ด้านนอก 1 ชุด ทำขึ้นมาใหม่ เหนือขึ้นไปจะมีซุ้มโค้งปูนปั้นแบบฝรั่ง มีประตูรั้วด้านหน้าข้างอาคารมีหลังคาคลุมทั้ง 2 ด้าน ชั้น 2 มีระเบียง ค.ส.ล.ยื่นออกมาจากตัวอาคาร มีคันทวยรับโครงสร้างพื้นตกแต่งที่หัวเสาและรับพื้นอีก 2 จุดช่วงเสา ระเบียงกันตกด้านหน้าจะเป็นลูกกรงหล่อพิมพ์ปูนเป็นลวดลาย ตื่อจุ๋น หรือลายลูกพลับ ตรงกลางซี่ระแนงเว้นช่องห่างโปร่ง เป็นสิริมงคลตามความเชื่อแบบจีน มีเสารับหลังคาคลุมระเบียง 4 ต้น มีแผงกันสาดและกันแดดตกแต่งด้วยไม้ฉลุลาย ( Framework ) พรรณพฤกษา ลายก้านขด ลายประดิษฐ์ เป็นแผงยาวต่อเนื่องกัน วิจิตรบรรจงปราณีตสวยงามอย่างมาก ด้านข้างทั้ง 2 ฝั่งเป็นแบบทึบไม้ตกแต่งคิ้วบัวเป็นรูปทรงขนมเปียกปูน ทาสีขาว ผนังกันสาดด้านข้างทั้ง 2 ข้างปิดเป็นไม้ทึบ หน้าต่างของบ้านเป็นหน้าต่างบานทึบลูกฟักไม้มีช่องแสงติดกระจก ชั้น 2 ของบ้านเป็นส่วนพักอาศัย มีประตูบานเฟี้ยมไม้ออกมาสู่ระเบียงทั้ง 3 ห้องคูหา ผนังด้านหน้าเป็นไม้ ฝ้าเพดานไม้ เป็นอาคารอีกหลังหนึ่งที่มีตำนานเล่าขานเมืองลำปาง ควรค่าของการอนุรักษ์ให้ลูกหลานได้ศึกษาต่อไป

เจ้าของบ้านแม่แดงคนปัจจุบัน คืออาจารย์วิถี พานิชพันธ์ เป็นอาจารย์สอนและก่อตั้งภาควิชาศิลปะไทย คณะวิจิตรศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ตั้งแต่ปี 2526 มีบทบาทโดดเด่นด้านการฟื้นฟูศิลปวัฒนธรรมล้านนา ทั้งในด้านของการอนุรักษ์ขนบธรรมเนียมดั้งเดิม และการสร้างสรรค์ขึ้นมาใหม่ในรูปแบบศิลปะร่วมสมัย